Hangi ülke anayasalarında ‘değişmez’ hükümler vardır, kapsamları nelerdir?

ABD Anayasası’nda, değiştirilemez hükümler yok,  ancak değişiklik süreçleri oldukça zor ve karmaşık. Anayasanın 5. Maddesine göre, bu tür değişikliklerde federal hükümet ve eyaletlerin çoğunluk onayı gerekiyor. Buna göre;

• Bu tür değişiklik teklifleri, Temsilciler Meclisi ve Senato‘da üçte iki çoğunluk ile kabul edilebilir.
• Önerilen değişiklikler, eyalet yasama organlarının dörtte üçü tarafından onaylanmalıdır.

AVRUPA’DAKİ DURUM

Avrupa’da durum biraz daha farklı ve pek çok ülke, anayasalarında ‘değiştirilemez’ hükümlere sahip. Bu tür hükümler genellikle devletin temel yapısını, insan haklarını veya egemenlik ilkelerini güvence altına alıyor. 

İşte, bunlar arasında en önemlileri…

ALMANYA

Almanya Anayasası (Grundgesetz), özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan anayasal düzenlemelerle, bazı maddelerin değiştirilmesini kesinlikle yasaklamıştır.

• Madde 1: İnsan onuru dokunulmazdır; devletin tüm yetkileri insan onurunu koruma göreviyle sınırlıdır.
• Madde 20: Almanya, demokratik ve sosyal bir federal devlettir. Bu yapının değiştirilmesi yasaktır.

FRANSA

Fransa Anayasası’nda, bazı temel ilkelerin değiştirilemeyeceği belirtilmiştir; işte, o madde:

• Madde 89: Cumhuriyet rejimi, anayasa değişikliği ile bile kaldırılamaz.

İTALYA

İtalya Anayasası’nda da benzer şekilde ‘cumhuriyet düzeni’ güvence altına alınmıştır.

• Madde 139: İtalya’nın cumhuriyet biçimi değiştirilemez.

YUNANİSTAN

Yunanistan Anayasası’nda da bazı ilkeler anayasal olarak değiştirilemez kabul edilmiştir.

• Madde 110: Yunanistan’ın cumhuriyetçi yapısı ve insan haklarına saygı ilkeleri değiştirilemez.

İSPANYA

İspanya Anayasası, devletin bölünmezliği ve monarşinin devamı gibi hususların ‘değişmezliğini’ güvence altına alır.

• Madde 2 ve Madde 168, bu güvenceyi anayasal olarak tescil eder.

PORTEKİZ

Portekiz Anayasası da temel ilkeler ve hakların korunmasına dair değiştirilemez hükümler içerir.

• Madde 288: Demokrasi, insan hak ve özgürlükleri, evrensel oy hakkı, laiklik gibi ilkelerin değiştirilmesi yasaktır.

Bunlar dışında, Dünya’nın pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkesi, anayasalarında ‘değiştirilemez’ hükümler barındırmaktadır.

• Hindistan Anayasası‘nda yer alan; demokrasi, temel haklar ve laiklik ile ilgili maddeleri güvence altına alan ‘Temel Yapı Doktrini,’ değiştirilemez hükümler kapsamındadır.

Brezilya Anayasası, Madde 60 uyarınca ‘Federal yapı, oy hakkı, gizli oy ve doğrudan seçimler’ ile ilgili hükümlerin değiştirilemeyeceğine hükmeder.

Güney Afrika Anayasası ise bazı maddelerin anayasanın temelini oluşturduğunu ve değiştirilemez nitelikte olduğuna hükmeder. Madde 1‘de yer alan bu hükümler, ‘Cumhuriyetin demokratik, insan haklarına dayalı ve eşitlikçi niteliğini’ ele alır.

Peki, Türkiye Cumhuriyeti‘nde durum nedir ve hangi maddeler ‘değiştirilemez’ niteliktedir? 

Özetle ifade etmek gerekirse, Anayasa’nın ilk 4 maddesi ve kaspamları nelerdir?

T.C. ANAYASASI’NIN İLK DÖRT MADDESİ

I. Devletin şekli

MADDE 1- Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

II. Cumhuriyetin nitelikleri

MADDE 2- Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir.

III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti

MADDE 3- Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.

Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır.

Başkenti Ankara’dır.

IV. DEĞİŞTİRİLEMEYECEK HÜKÜMLER

MADDE 4- Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

Site telif hakları konusunda yasal uyarı: Bu içerik, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserlerini Koruma Kanunu gereği, haberin yayınlandığı platform ve imza sahibine atıf yapılmadan kullanılamaz.